Μαγουλάς

Το χωριό του Μαγουλά είναι από τα πρώτα χωριά που κατοικήθηκαν στο Οροπέδιο και είναι το πιο ψηλό χωριό της περιοχής, αφού το τελευταίο του σπίτι βρίσκεται σε υψόμετρο πάνω από τα 900 μέτρα. Είναι ένα από τα πιο όμορφα χωριά του Οροπεδίου, καθώς σε όλο το χωριό είναι χτισμένο ανάμεσα σε δέντρα και γύρω από αυτό υπάρχουν άλση. Παράλληλα, έχει και μια πανοραμική θέα στον λασιθιώτικο κάμπο. Στο Μαγουλά πρόσφατα βρέθηκαν και μινωικοί τάφοι στις παρυφές του χωριού. Μέσα από το χωριό περνάει ένας αγροτικός δρόμος που καταλήγει στην όμορφη κοιλάδα του Κλώρου, την οποία καλλιεργούσαν παλαιότερα οι κάτοικοι του χωριού και παρήγαγαν πληθώρα αγροτικών προϊόντων, όπως αμύγδαλα, κρασί, σιτάρι κ.ά.

Ονομασία και Ιστορικά Στοιχεία

Όσον αφορά το τοπωνύμιο του χωριού, εκείνο όλα δείχνουν πως πιθανόν  προήλθε από τη μορφολογία της τοποθεσίας ,καθώς καλύπτει όλη την πλευρά ενός λόφου, που παραπέμπει εμφανώς σε μάγουλο ανθρώπου.   Παράλληλα, το 1583 αναφέρεται ως Magula Mettocchio από τον ιστορικό Καστροφύλακα (Κ 104) στα μετόχια της επαρχίας Λασιθίου, αλλά δεν αναφέρει αριθμό κατοίκων. Ο Ιστορικός Βασιλικάτα στον κατάλογο των μετοχιών της επαρχίας αναφέρει το Magula Metochio με 15 σπίτια (Μνημεία Κρητης Ις τ. V, σ.28). Σε σχέση με τα άλλα μετόχια ήταν μεγαλύτερο. Τα βενετικά έγγραφα αναφέρουν ως μετόχια τους πρώτους οικισμούς της επαρχίας, γιατί η Βενετία απαγόρευε τη μόνιμη κατοίκηση των ενοικιαστών των κτημάτων της επαρχίας, τα οποία ανήκαν στο βενετικό δημόσιο, και δεν επέτρεπαν το κτίσιμο μονίμων κατοικιών. (Βλ. σχετικά, Σ.Γ. Σπανάκης, Συμβολή στην ιστορία τού Λασιθίου κ.λπ.).

Στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Magula με 9 οικογένειες (Ν. Σταυρινίδη, Μεταφράσεις, Β’, σ.136).Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται ως Maghula με 25 οικογένειες (Pashley, Travels in Crete, II, 321). Τούρκοι δεν κατοίκησαν στο Λασίθι.

Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:

Απογραφή	Πληθυσμός
1881	161
1900	143
1920	130
1928	201
1940	223
1951	208
1961	152
1971	121
1981	111
1991	113
2001	94