Το Τζερμιάδο ή Τζερμιάδων (επίσης Τζερμιάδον) είναι χωριό του νομού Λασιθίου στην Κρήτη, έδρα του Δήμου Οροπεδίου Λασιθίου. Σύμφωνα με τη απογραφή του 2011 έχει 637 κατοίκους. Διαθέτει Γυμνάσιο και Λύκειο, υποκαταστήματα τραπεζών και ταχυδρομείο, ενώ το δημοτικό σχολείο έπαυσε τη λειτουργία του το 2014 λόγω έλλειψης μαθητών ,και συγχωνεύτηκε με αυτό του Αγίου Γεωργίου. Οι κάτοικοί του ασχολούνται κυρίως με την καλλιέργεια πατάτας και άλλων οπωροκηπευτικών. Βρίσκεται 49 χλμ. δυτικά του Αγ. Νικολάου και 55 χλμ ανατολικά του Ηρακλείου σε υψόμετρο 850 μ.
Ιστορικά Στοιχεία
Στην περιοχή του χωριού υπάρχουν ίχνη κατοίκησης από τη κιόλας νεολιθική εποχή. Το σπήλαιο της Τραπέζας, γνωστό και ως Κρόνιον, ανατολικά του χωριού, θεωρείται ότι κατοικείται από την υπονεολιθική-πρωτομινωική περίοδο. Στη θέση Κάστελος, ανατολικά του χωριού, έχουν βρεθεί ταφές και κατοικίες που χρονολογούνται από την νεολιθική εποχή μέχρι τη μεσομινωική. Όστρακα νεολιθικής έως υστερομινωικής εποχής έχουν βρεθεί στο σπήλαιο στη συνοικία Αργουλιάς. Ταφές νεολιθικής εποχής έχουν βρεθεί και στο σπήλαιο στη θέση Σκαφίδια. Θεωρείται ότι με την κατοίκηση στον Κάστελο, το σπήλαιο της Τράπεζας μετατράπηκε σε χώρο ταφής και ως ιερό και σε αυτό έχω βρεθεί προσφορές και αναθήματα, όπως πρωτομινωικά ειδώλια από ελεφαντόδοντο. Πριν από το τέλος της μεσομινωικής εποχής, όμως, εγκαταλείφθηκε και τη θέση του ως ιερό πήρε το Δικταίον Άντρον, κοντά στο χωριό Ψυχρό. Στη θέση Πόντα Αγία Άννα έχουν υστερομινωικά όστρακα και στην επιφάνεια του εδάφους αρχαϊκά και ελληνιστικά μπρούτζινα αντικείμενα και ρωμαϊκά νομίσματα.
Στην απογραφή του Καστροφύλακα (Κ105), το 1583, αναφέρονται οι οικισμοί Αλογόσπηλιο, Γαϊτανού και Σκαφίντια, τοπωνύμια τα οποία σήμερα σώζονται ως συνοικίες του χωριού. Η παλαιότερη μνεία στην ονομασία Τζερμιάδω γίνεται από τον Φραντσέσκο Μπαζιλικάτα, ο οποίος το αναφέρει το 1630 ως Zermiades, και το οποίο ήταν το μεγαλύτερο χωριό της επαρχίας. Το όνομα Τζερμιάδο θεωρεί ο Στέργιος Σπανάκης ότι προέρχεται από το επώνυμο των πρώτων οικιστών του χωριού, των Τζερμιάδων. Στην τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Cermyado. Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, απεγράφησαν 100 χριστιανικές οικογένειες. Κατά την επανάσταση του 1866, το 1867, οι Τούρκοι είχαν περικυκλώσει τον Κόρακα στο Τζερμιάδων και στη μάχη που ακολούθησε, καταστράφηκε και το Τζερμιάδων.
Το 1879 δημιουργήθηκε ο δήμος Τζερμιάδου (Πέρα Δήμος) με έδρα τον ομώνυμο οικισμό, που περιλάμβανε τα μισά χωριά του Οροπεδίου από Πινακιανό έως Άγιο Κωνσταντίνο, ενώ τα υπόλοιπα χωριά από τον Άγιο Γεώργιο έως Κάτω Μετόχι αποτέλεσαν τον Πόδε Δήμο. Έως τότε πρωτεύουσα του Οροπεδίου Λασιθίου κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν το Μέσα Λασίθι. Στην απογραφή του 1881, είχε 894 χριστιανούς κατοίκους και 4 Τούρκους, οι οποίοι ήταν οι φοροεισπράκτορες.
Πορεία πληθυσμού σύμφωνα με τις απογραφές:
Απογραφή | Πληθυσμός |
1900 | 918 |
1928 | 1163 |
1940 | 1331 |
1951 | 1243 |
1961 | 1246 |
1971 | 1129 |
1981 | 1060 |
2001 | 747 |
2011 | 637 |